Seminarium – troska powszechna w myśli chińskiej

11 października 2019 r. na Wydziale Filozoficznym odbyło się seminarium poświęcone pojęciu „troski powszechnej” w myśli chińskiej. Referaty wygłosili dr Dawid Rogacz (UAM) i dr Mateusz Janik (Wschodnio-chiński Uniwersytet Pedagogiczny w Szanghaju). Wśród licznego grona słuchaczy znalazło się kilkanaścioro przedstawicieli i przedstawicielek różnych ośrodków akademickich, towarzystw naukowych i czasopism.

Termin „troska powszechna” wywodzi się z tradycji motistycznej, czyli jednego z najważniejszych obok konfucjanizmu nurtów filozoficznych w Chinach epoki klasycznej. Według motistów (czyli zwolenników nauk Mo Di, znanego jako mistrz Mo) troska okazywana innym nie powinna czynić rozróżnienia pomiędzy krewnych i obcych, stanowiąc normatywną oś dla pozostałych relacji społecznych. Pogląd ten był kwestionowany przede wszystkim przez myślicieli konfucjańskich, postrzegających motizm jako filozofię szkodliwą społecznie i opartą na błędnych założeniach dotyczących ludzkiej natury. W swoim wystąpieniu doktor Rogacz przedstawił szerszy kontekst teoretyczny i historyczny w którym sformułowano „postulat troski powszechnej a następnie omówił filozoficzne implikacje tego pojęcia. Szczególną cechą motizmu jest, jak przekonuje doktor Rogacz, konsewencjalizm, za pomocą którego zwolennicy Moziego uzasadniali swoje polityczne i moralne postulaty. Troska powszechna miałaby ich zdaniem stanowić środek pozwalający osiągnąć konkretne korzyści dla wspólnoty ludzkiej, wziętej jako całość, takich jak zamożność, przyrost populacji a przede wszystkim społeczna stabilność. Doktor Rogacz zwrócił również uwagę zebranych na fakt, że motizm jest bodaj jedyną klasyczną szkołą filozoficzną, przypisującą Niebu cechy bytu osobowego. 

W drugiej części seminarium doktor Mateusz Janik przedstawił losy pojęcia „troski powszechnej” w dobie odrodzenia konfucjańskiego za panowania dynastii Song. Autorzy tego okresu sięgali do filozoficznego repertuaru klasycznej myśli chińskiej, buddyzmu i taoizmu, rozwijając metafizyczne uzasadnienie głównych koncepcji konfucjańskich. Pojęcie troski powszechnej powróciło w kontekście metafizyki neo-konfucjańskiej nie tyle jako postulat moralno-polityczny, co konsekwencja monistycznej filozofii Zhang Zaia. Autorzy neo-konfucjańscy, którzy przejęli główne elementy myśli Zhang Zaia posługiwali się metaforą jednego ciała dla zobrazowania relacji łączącej człowieka z porządkiem naturalnym ujmowanym jako całość. Na kanwie tej jedności pojawiła się w ich tekstach problematyka dotycząca troski powszechnej. Postulat troski powszechnej nie został przyjęty przez autorów neokonfucjańskich bezwarunkowi i pomimo istnienia wyraźnej motistycznej tendencji, główny nurt filozoficzny w okresie dynastii Song rozwijał się w zgodzie z mencjańską tradycją troski różnicującej.   

Po referatach odbyła się dyskusja z udziałem uczestniczek i uczestników seminarium, w trakcie której poruszono szereg kwestii dotyczących znaczenia myśli chińskiej dla współczesnej problematyki filozoficzno-społecznej, zwłaszcza zaś zagadnienia dobra wspólnego i posthumanistycznego podejścia do  relacji łączących człowieka ze światem nieludzkim.

Comments are closed.