Dr Paweł Mazur – Depresja a prawo

Dr Paweł Mazur

Depresja a prawo

Spójrzmy na depresję z perspektywy dwóch instytucji prawa: winy w prawie karnym i ważności czynności prawnej w prawie cywilnym.

Po pierwsze, depresja może ograniczać, a nawet wyłączać zdolność do racjonalnego kierowania własnym postępowaniem; może zakłócać wolę przy wyborze sposobu zachowania. Depresja zdiagnozowana u osoby, której przedstawiono zarzut popełnienia przestępstwa, może stanowić podstawę do powzięcia wątpliwości przez prokuratora lub sąd, czy nie zachodzi okoliczność wyłączająca winę, tzn. niepoczytalność. Polega ona na ograniczeniu lub niemożności rozpoznania przez sprawcę znaczenia skutków własnego zachowania, w tym: znaczenia społeczno-moralnego. Sprawca nie dostrzega związku przyczynowego między swym zachowaniem a jego skutkami (niemożność rozpoznania znaczenia czynu). Niepoczytalność oznacza również, że sprawca nie mógł w chwili czynu kierować swoim postępowaniem, a zatem zachował się niedowolnie (Ł. Pohl, Prawo karne. Wykład części ogólnej, Warszawa 2015, s. 293).

Te wątpliwości może rozwiać tylko dowód z opinii biegłych psychiatrów i psychologów. Sąd Najwyższy wydał niedawno wyrok z uwagi na błąd Sądu Rejonowego, który zignorował oświadczenie oskarżonego, że leczył się on psychiatrycznie na depresję (potwierdziła to dokumentacja kuratora). W wyroku SN z dn. 25 maja 2017 r. (V KK 129/17 LEX nr 2298316) czytamy: „jeżeli sąd dysponuje sygnałem wskazującym na istnienie wątpliwości co do stanu zdrowia psychicznego oskarżonego, bowiem przy przesłuchaniu w postępowaniu przygotowawczym oskarżony oświadczył, że leczy się psychiatrycznie na depresję, to przyjęcie przez sąd, że wina oskarżonego nie budzi wątpliwości (art. 335 § 1 k.p.k.) jest bezpodstawne”. Sądy nie mogą więc pomijać tego typu dowodów na ograniczenie autodeterminacji sprawcy.

Po drugie, depresja może być czynnikiem przesądzającym o nieważności podjętej czynności prawnej. Rdzeniem czynności prawnej jest oświadczenie woli, a w świetle art. 82 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Krótko mówiąc, oświadczenie woli w opisanym stanie skutkuje bezwzględną nieważnością czynności (K. Pietrzykowski, Kodeks cywilny, Komentarz, t. I, 2015, art. 82, Legalis). Sąd Apelacyjny w Gdańsku uznał, że taką nadzwyczajną okolicznością może być właśnie złożenie oświadczenia woli w stanie depresji (9 marca 2011 r., I ACa 1506/10, Numer 370386 Legalis).


dr Paweł Mazur – adiunkt w Zakładzie Filozofii Publicznej i Filozofii Prawa

Komentarz w ramach cyklu z okazji Europejskiego Dnia Walki z Depresją

Comments are closed.